Vateyêka verînan esta, vana "Bi sereyê qijike qelî nêvirazîyeno." Belê, sey ci bi fikr û tevgeranê entegrasyonîstan zî rizgarîya neteweyî û niştimanî nêvirazîyena.

Her çiqas o fikr û tevger, bi vatiş û kerdişanê taktîkîyan ê goreyê zerrîya şarî bêrê xemilnayîş zî binge û raştîya înan nêvurîyena. Oyo ke verê ey vera Enqere, Şam, Bexda û Tehranî bo û nê cayan sey cayê çareserîya nîhayî ya kêşeya miletê Kurd û Kurdistanî bivîno, mumkin nîyo ke çîyêko pak ti ra vejîyo seba miletê Kurd û Kurdistanî. Cayê çareserîya kêşeya ma, payîtextê serdestanê ma nîyê, kuçeyê Amed, Riha, Agirî, Qers, Dêrsim û Xarpêtî yê.

Bakurê Kurdistanî de serranê 1991'an ra bigire heta nika bi desan partîyê ke nameyê Kurdan ser o sîyaset kenê, bi nameyanê cîya cîyayan vejîyayê meydanî û qaşo seba çareserîyêka sîvîl û sîyasî verê xo dayê payîtextê serdestan.

O wext ra heta nika hetê qanûnî ra çi destkeftêkê Kurdan nêvirazîyayo. Ne ziwanê Kurdî bîyo ziwano fermî, ne miletê Kurd qanûnen sey etnîsîteyêka tirkan ra cîya ameyo qebûlkerdiş, ne zî Kurd bîyê wayîrê statuyêka xorayîrberdişî(otonomî, federalî ûsn.) Û nînan ser de zî rêjeya xeberdayîşê ziwanê Kurdî %80'yan ra kewto %20'an û semedê rizgarîya neteweyî zî hêvîya zafaneyê şarê ma şikîyayo.

***

Tarîx de çi milet, bi pabendbîyayîşê qanûnanê serdestanê xo nêeşkayo xo rizgar bikero. Çimkî çîyo ke ma bindest kerdê, ê qanûnî bixo yê. Bindestîya ma bi ê qanûnan ameya tescîlkerdiş û "meşrûkerdiş"(!) Xebat û mucadeleyo sîvîl û sîyasî yê miletêkê bindestî, ganî bingeyê vurnayîş yan zî werterawedartişê qanûnanê serdestan ser o bo.

Pabendbîyayîşê înan ser o nê. Eger no çî mumkin nêbo ganî fek sîyasetê "mîyanê sîstemo hazir"î ra bêro veradayîş û rayêka alternatîv bera viraştiş. Çîyo ke nika ma dayo xo ver zî no yo. Eger ma seba şikînayîşê îmha û asîmîlasyonî pabeyê pêameyîşêkê sîyasî yê çend hetan bimanê o pêameyîş çi rey nêvirazîyeno û ma zî do roj bi roj bihelê heta ke yew Kurdêk rîyê erdî ser o nêmano.

Ma seba şikînayîşê îmha û asîmîlasyonî, ganîkerdişê ziwanê xo, ayakerdişê şarê xo û ganîkerdişê miletê xo pabeyê bazar û pêameyîşê çi kesî nîyê. Eger ma şaştîyêka wina bikerê heta çendêk dima ne ziwanê ma maneno ne zî miletê ma. Rizgarîya neteweyî zî bi şiyayîşê "pey fantazîyanê sîyasîyan de" beno hewn û xeyal. Belê, xeterîye hende pîl a. Qet luksê ma çino ke ma nê rastîyan bierzê paştîya guşê xo û bi eno qayde hewil biderê ke sîyasetêko xizmeta miletê xo de awan bikerê. Çimkî çîyêko wina mumkin nîyo.

Reyna vateyêka verînan de vana ke "Badê ke simzore şi pey çeqçeqî mekewe."(Çeqçeq vaşêko bêqîmet o.) Badê ke ziwan, milet û waştişê rizgarîya neteweyî û niştimanî nêmend û miletê ma îmha bi, ma warzê pey pêameyîşanê sîyasîyan bikewê no beno bêfamtî. Semedê aye ra, ma vanê verê ma vera Dîyarbekirî yo, Agirî yo. Dêrsimî yo. Yanî verê ma vera welatê ma û miletê ma yo. Vera yagene berê çareserîya kêşeyî yo.

***

Gama ke bedenê merdimî de cayêk nêweş kewt û ci rê tedawî hewce kerd, ganî verî nêweşîye/pirsgirêk û cayê ci rind bêro tesbîtkerdiş û teşxîskerdiş dima bêro tedawîkerdiş. Verê zanayîşê nêweşîye de, tedawîya ci mumkin nîyo. Eger pîzeyê yew merdimî de nêweşîyêk estbo û hewcedarîya ey bi emelîyatî estbo ti warzî payê ey emelîyat bikerî, ti hem nêeşkenî nêweşîya pîzeyê ey rê dermanêk bivînî hem zî bêhûde zirar danî payê ey. Yanî dermankerdiş û başkerdiş hetêk de, ti zêdeyêr zirar danî ci.

Meseleya ma Kurdan zî no yo. Eger ma warzê çareserîya yew welat û miletêkê bindestî, çarçoveyê demokratîzekerdiş yan zî îslamîzekerdişê serdestan de bigêrê no çî hem kêşeyî safî nêkeno hem zî ma ro beno sebebê peydabîyayîşê xeylî derdanê bînan. Kêşeya ma ya serekî bindestîya ma ya. Ganî heme meseleyê ma yê bînî, nê çarçoveyî de bêrê tehlîlkerdiş û reçeteyê ke seba "tedawî"ya ma yenê nuştiş zî o qayde bêrê nuştiş. Dermanê derdê ma, ma yê. La belê ganî verî ma derdê xo bizanê!...

---

Evdirehîm Şêrwanî

11.04.2024